Speelsheid: De Simpele Sleutel tot Verandering in het Onderwijs
We zitten in een tijd waarin het onderwijssysteem onder spanning staat. Het lijkt soms alsof alles draait om toetsen, cijfers, en of we wel “presteren.” Maar waarom eigenlijk? Waar is het plezier gebleven? Het antwoord is misschien simpeler dan je denkt: spelen. Ja, spelen. Niet voor de kinderen—nou ja, ook voor hen—maar vooral voor ons, de volwassenen die vastzitten in dat systeem.
Je hoeft geen radicale revolutie te ontketenen om verandering te zien. In plaats van te vechten tegen het systeem, kunnen we er juist mee spelen. En dat is precies wat we zijn vergeten: dat spelen eigenlijk de kern is van leren, van creativiteit, van mens-zijn. Waarom doen we dan zo moeilijk?
Spel in de Klas: Terug naar de Basis
In de film Radical zien we hoe Sergio, een leraar, het roer omgooit en spel en creativiteit introduceert in zijn lessen. Waar de meeste docenten blijven vasthouden aan ouderwetse methodes, gooit Sergio de boel open. Zijn aanpak lijkt misschien wat onorthodox—bijna, nou ja, radicaal—maar de resultaten liegen er niet om. De leerlingen bloeien op. Ze zijn enthousiaster, leren sneller, en ze hebben, jawel, plezier.
En dat is het hem nou juist: dit is helemaal niet radicaal. We gaan gewoon terug naar hoe het altijd al was. Spelen is de manier waarop we de wereld leren kennen. Wat Sergio doet, is die vergeten speelsheid terugbrengen in de klas. Zelfs de directeur, die aanvankelijk fronst, merkt dat het werkt. Eerst noemt hij het een speeltuin, maar uiteindelijk ziet hij de kracht van speelsheid en duikt hij zelf in het diepe—letterlijk. Hij plonst in een bad!
Spelen met het systeem!
Nu denk je misschien: “Ja, leuk voor die leerlingen, maar hoe zit het met ons als docenten?” Docenten voelen zich vaak gevangen in het systeem, alsof ze in een hamsterwiel rondrennen zonder echt ergens te komen. Frustratie, uitputting, je kent het wel. Maar wat als wij, de docenten, leren om weer te spelen? Niet alleen met onze lessen, maar ook met het systeem?
Door opnieuw te leren spelen, kunnen we op een luchtige manier omgaan met de regels. We hoeven ons niet te verzetten; we kunnen ze juist naar onze hand zetten. Zo geven we onze leerlingen de ruimte om te groeien, en houden we zelf het plezier in ons vak vast. Want eerlijk is eerlijk, als wij er geen lol in hebben, hoe kunnen de leerlingen dat dan wel?
In Radical krijgt Sergio flinke weerstand van verschillende kanten: zijn collega’s, de bibliothecaresse en zelfs ouders en eigenlijk ook in eerste instantie van leerlingen. Zij staan sceptisch tegenover zijn aanpak in de klas, omdat die afwijkt van de traditionele, prestatiegerichte manier van lesgeven. Collega’s vinden zijn methodes te onorthodox, de bibliothecaresse houdt vast aan regels en structuur, en ouders twijfelen of deze aanpak hun kinderen wel echt vooruit zal helpen. En de kinderen zelf? Ja er volgt wel een beoordeling dus…
In plaats van deze weerstand direct te confronteren of zich te verdedigen, gebruikt Sergio zijn eigen speelsheid om ermee om te gaan. Hij begrijpt dat verandering tijd kost en dat mensen niet zomaar hun gevestigde ideeën loslaten. Door op een luchtige en geduldige manier met deze weerstand om te gaan, ontwijkt hij de directe confrontatie en laat hij in plaats daarvan de resultaten van zijn aanpak spreken. Zijn speelse houding zorgt ervoor dat hij flexibel blijft en creatief inspeelt op de reacties van collega’s en ouders. In plaats van zich vast te bijten in een gevecht, neemt hij de tijd om zijn methode stap voor stap te laten zien, waardoor hij de weerstand langzaam laat afbrokkelen.
Dit maakt zijn speelsheid de sleutel tot succes. Sergio laat de kinderen op hun eigen manier leren en nodigt zijn omgeving uit om het onderwijs met een frisse blik te bekijken. Hij speelt niet alleen met de manier waarop de kinderen leren, maar ook met hoe hij omgaat met de regels en de twijfels van anderen. Uiteindelijk worden de positieve resultaten van zijn aanpak zo zichtbaar, dat zelfs de sceptici niet anders kunnen dan toegeven dat hij iets bijzonders teweegbrengt.
We hoeven het systeem niet met een sloophamer te lijf te gaan.
Al snap ik de neiging wel.
Verandering begint klein. Het begint met speelsheid. Niet alleen in de klas, maar ook in de manier waarop we naar het onderwijssysteem kijken. Het gaat erom het plezier terug te brengen in leren. En dat plezier is aanstekelijk.
Als docenten het spelen weer omarmen, Niet alleen voor de leerlingen, maar ook voor onszelf. Want uiteindelijk draait het niet alleen om hun plezier, maar ook om dat van ons.
10 Bewijzen dat Speelsheid Werkt (zoals te zien in de film Radical):
- Creatieve oplossingen: De leerlingen komen zelf met verrassende antwoorden door niet lineair te denken.
- Fouten vieren: In plaats van fouten af te straffen, worden ze gezien als kansen om te leren.
- Speelse opdrachten: Geen saaie boeken, maar interactieve lessen waar leerlingen echt mee aan de slag kunnen.
- Enthousiasme in de klas: De kinderen zijn gemotiveerder en leren met een glimlach.
- Veilige leeromgeving: Iedereen voelt zich vrij om te proberen, te falen en opnieuw te beginnen.
- Positieve energie: De sfeer in de klas verandert volledig, iedereen doet mee, zelfs de “moeilijke” leerlingen.
- De directeur verandert: Eerst sceptisch, maar uiteindelijk springt hij in het water (letterlijk!) omdat hij de waarde van speelsheid inziet.
- Betere leerresultaten: De cijfers verbeteren zonder dat er extra druk wordt opgelegd.
- Samenwerking: De leerlingen helpen elkaar in speelse, niet-competitieve situaties.
- Meer plezier, minder stress: Het leren wordt een feestje voor zowel leerlingen als leraren.
Must see film Radical: Trailer film
De film Radical is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van Sergio Juárez Correa, een innovatieve leraar op een basisschool in een arme Mexicaanse gemeenschap. In plaats van vast te houden aan traditionele onderwijsmethoden, besluit Sergio om een speelse en creatieve aanpak in zijn klas te introduceren. Hij wil zijn leerlingen motiveren om op een nieuwe manier te leren, waarbij hij meer nadruk legt op nieuwsgierigheid en experimenteren dan op memoriseren en standaard methodes.
De film volgt zijn reis en de groei van zijn leerlingen, die dankzij deze speelse onderwijsmethoden meer betrokken raken en nieuwe mogelijkheden ontdekken in hun leerproces. Ondanks de uitdagingen, zoals armoede en beperkte middelen, laat Radical zien hoe speelsheid, vertrouwen en het doorbreken van conventies kinderen kan helpen om hun potentieel te realiseren. Bovendien wordt ook het onderwijssysteem zelf uitgedaagd: leraren en schoolleiders, zoals Sergio’s directeur, beginnen langzaamaan in te zien dat er meer is dan de strikte regels waar ze zo aan gewend waren. Het is een inspirerende film over de kracht van onderwijs, innovatie en menselijke veerkracht.
Hallo, ik ben Margo, een doorgewinterde docent, pedagoog en theatermaker met een uitgebreide ervaring in het onderwijs, van kleuters tot volwassenen. Momenteel vervul ik de rol van docent pedagogiek en onderwijsontwikkelaar aan de Hogeschool Inholland. Daarnaast maak ik theater en ben ik bezig met het schrijven van een boek over het belang van speelsheid in het onderwijs. Mijn drijfveer? Het plezier van spelen terugbrengen in het leven van volwassenen.
